kutubhona

мўминанинг афзал бўлиши ўз-ўзидан аёндир. (Мафҳумул-мувофақа).
(وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ ) шартнинг жавоби ҳазф қилинган. Унга ўтган жумла далолат қилиб турибди. Яъни, гарчи у ўзига мафтун этаётган бўлса ҳам унга уйланманглар. Зеро, чўри мўмина ҳам ундан яхшироқдир.
Уйланмоқчи бўлган кишининг кўзига ёққанки нарса эъжоб, қизиқиш, ёқтиришдир. У аёлнинг жамоли, моли ёки бошқа нарсаси бўлиши мумкин.
Пайғамбар с.а.в. айтадилар:

«لاَ تَزَوَّجُوا النِّسَاءَ لِحُسْنِهِنَّ فَعَسَى حُسْنُهُنَّ أَنْ يُرْدِيَهُنَّ، وَلاَ تَزَوَّجُوهُنَّ لِأَمْوَالِهِنَّ أَنْ تُطْغِيَهُنَّ، وَلَكِنْ تَزَوَّجُوهُنَّ عَلَى الدِّينِ وَلِأَمَةٌ خَرْمَاءُ سَوْدَاءُ ذَاتُ دِينٍ أَفْضَلُ»
«Аёлларга ҳусни учун уйланманглар. ҳусни уларнинг (айбларини) ёпаётган бўлиши мумкин. Уларга мол-давлати учун ҳам уйланманглар. Мол-давлатлари ҳам уларнинг (айбларини) ёпаётган бўлиши мумкин. Уларга дин учун уйланинглар. Қоп-қора, бурни тешик диндор чўри афзалроқдир».10
(وَلأَمَةٌ مُّؤْمِنَةٌ ) бу ердаги қасам ломига ўхшаш лом билан бошлаш таъкидни ифодалаяпти. Унда мўминаларга ҳарис бўлишу мушрикаларга уйланишнинг ҳаромлигини муболаға билан кўрсатиш бор. Шунинг учун

وَلَعَبْدٌ مُّؤْمِنٌ خَيْرٌ مِّن مُّشْرِكٍ وَلَوْ أَعْجَبَكُمْ
(Шубҳасиз, озод мушрика аёлдан – гарчи у сизга ёқса-да, – имонли чўри яхшироқдир) ҳам айнан шу маънони ифодалаш учун қўлланяпти. Мўминларга ҳарис бўлишу мўминани мушрикка узатишнинг ҳаромлиги.

«إِذَا جَاءَكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِينَهُ وَخُلُقَهُ فَزَوِّجُوهُ إِنْ لاَ تَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةٌ فِى الْأَرْضِ وَفَسَادٌ عَرِيضٌ»
«Агар сизларга дини ва хулқидан сизлар рози бўладиган бир одам (совчи бўлиб) келса, унга (қизларингизни) узатинглар. Агар шундай қилмасанглар, ер юзида фитна ва кенг кўламдаги фасод пайдо бўлади».11

وَيُبَيِّنُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ

(Ва одамлар эслатма олишлари учун ўз оятларини баён қилади). Бу ерда (يَتَذَكَّرُونَ ) дейиляпти. Олдинги оятда эса (تَتَفَكَّرُونَ ) дейилганди. Негаки, олдинги оятда шу гапдан олдин ҳис этиладиган

(10) Ибни Можа: 1849. Дуррул Мансур: 2/616.

(11) Термизий: 1084. Ибни Можа: 1967. Ибни Ҳиббоннинг Сиқот китоби: 5/491.